Lao động là gì? Ý nghĩa, vai trò và các quy định liên quan

Bạn đang thắc mắc “lao động là gì”? Lao động có ý nghĩa như thế nào và được quy định ra sao trong nền kinh tế hiện đại? Trong bài viết này, Topaz sẽ giải đáp chi tiết các câu hỏi về khái niệm lao động, những quyền lợi cơ bản theo quy định pháp luật, cũng như vai trò thiết yếu của lực lượng lao động đối với sự phát triển kinh tế – xã hội.

Lao động là gì?

Lao động là hoạt động có mục tiêu của con người nhằm tạo ra sản phẩm phục vụ cuộc sống và phát triển xã hội, thông qua việc sử dụng công cụ và phương tiện làm việc. Lao động không chỉ là hoạt động mang tính định hướng mà còn là nền tảng tạo nên sự phát triển của một quốc gia. Các nước có lực lượng lao động trẻ, chăm chỉ và có kỹ năng tốt luôn có lợi thế trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao đời sống người dân.

Các loại hình lao động phổ biến hiện nay

Dưới đây là một số loại hình lao động phổ biến trên thị trường hiện nay, được tuyển dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau.

Lao động phổ thông là gì?

Lao động phổ thông là loại hình lao động không yêu cầu bằng cấp hay kỹ năng chuyên môn. Người lao động phổ thông thường đảm nhận các công việc đơn giản như bốc xếp, đóng gói, vận hành máy móc cơ bản, phụ hồ, lao động trong nhà xưởng,… Đây là lực lượng được tuyển dụng nhiều trong ngành sản xuất, xây dựng và logistics nhờ vào tính linh hoạt, dễ đào tạo và chi phí nhân công thấp.

Vệ sinh lao động là gì?

Vệ sinh lao động là nhóm công việc liên quan đến việc làm sạch, giữ gìn vệ sinh tại nơi làm việc, sinh hoạt hoặc công cộng. Các vị trí thường gặp gồm nhân viên vệ sinh văn phòng, khách sạn, trường học, bệnh viện,… Dù đôi khi được xếp vào nhóm lao động phổ thông, vệ sinh lao động có tính chất chuyên biệt hơn và yêu cầu sự tỉ mỉ.

Xuất khẩu lao động là gì?

Xuất khẩu lao động là hình thức người lao động làm việc ở nước ngoài trong một khoảng thời gian nhất định theo hợp đồng đã ký kết, thông qua doanh nghiệp phái cử được cấp phép. Hình thức này phổ biến tại các thị trường như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Đức,… Xuất khẩu lao động mang lại thu nhập cao hơn trong nước và cơ hội tích lũy kinh nghiệm làm việc quốc tế.

Vai trò của lao động trong thị trường

Khi nhắc đến thị trường lao động, chúng ta thường nghĩ đến tuyển dụng và việc làm. Tuy nhiên, vai trò của người lao động trong thị trường còn sâu rộng và tác động đa chiều hơn thế. Dưới đây là những vai trò quan trọng của lao động.

Sức lao động cho nền kinh tế

Là lực lượng trực tiếp tạo ra sản phẩm và dịch vụ cho nền kinh tế, họ cung cấp sức lao động – một yếu tố sản xuất thiết yếu bên cạnh vốn và tài nguyên. Ngoài ra, sự hiện diện và quy mô của lực lượng lao động sẽ quyết định năng lực sản xuất và tốc độ phát triển của nền kinh tế quốc gia.

Ảnh hưởng đến hiệu quả thị trường

Khi lực lượng lao động có tay nghề cao, thị trường sẽ vận hành nhịp nhàng, linh hoạt và tạo ra giá trị cao. Ngược lại, nếu người lao động yếu kỹ năng hoặc thiếu định hướng nghề nghiệp, thị trường dễ rơi vào tình trạng mất cân bằng cung – cầu, tuyển dụng khó khăn, năng suất thấp và chi phí đào tạo cao.

Điều tiết thị trường

Lao động không chỉ là người tham gia thị trường mà còn là tác nhân tạo ra sự điều chỉnh trong thị trường lao động. Khi có sự dư thừa hoặc thiếu hụt lao động ở một ngành nghề, khu vực hay thời điểm nhất định, thị trường sẽ phản ứng thông qua biến động tiền lương, chế độ đãi ngộ, điều kiện làm việc hoặc quy định pháp lý.

Cơ sở cho chính sách phát triển nhân lực

Thực trạng về lao động (số lượng, trình độ, cơ cấu ngành nghề…) là dữ liệu đầu vào quan trọng cho việc xây dựng các chính sách về giáo dục nghề nghiệp, phát triển kỹ năng, an sinh xã hội và phân bổ nguồn lực. Cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp cần căn cứ vào đặc điểm của lực lượng lao động để xác định chiến lược phát triển phù hợp với yêu cầu thực tiễn

Quy định về quyền lao động cụ thể là gì?

Khi tham gia vào quan hệ lao động, mỗi người lao động đều được pháp luật bảo vệ bằng những quyền lợi rõ ràng. Cùng điểm qua các quyền cơ bản mà người lao động được hưởng.

Quyền được làm việc

Người lao động có quyền được tiếp cận việc làm bình đẳng, không bị ép buộc hay bóc lột, quyền được lựa chọn nghề nghiệp, công việc và nơi làm việc phù hợp với năng lực và nhu cầu của bản thân. Pháp luật nghiêm cấm mọi hành vi cản trở, phân biệt đối xử trong tuyển dụng và sử dụng lao động.

Quyền được trả lương và thu nhập công bằng

Người lao động có quyền được trả lương đúng theo hợp đồng lao động đã ký, không thấp hơn mức lương tối thiểu vùng do Nhà nước quy định. Họ được đảm bảo các khoản thu nhập khác như phụ cấp, thưởng, làm thêm giờ… theo quy định và cam kết của doanh nghiệp.

Quyền được nghỉ ngơi

Người lao động được hưởng các chế độ nghỉ ngơi chính đáng như nghỉ giữa giờ, nghỉ hàng tuần, nghỉ lễ, tết và nghỉ phép năm có hưởng lương. Ngoài ra, trong một số trường hợp đặc biệt như nghỉ thai sản, ốm đau, tai nạn lao động, người lao động còn được hưởng chế độ nghỉ dài hạn theo quy định của pháp luật và bảo hiểm xã hội.

Quyền tham gia tổ chức công đoàn

Người lao động có quyền thành lập, gia nhập và hoạt động trong tổ chức công đoàn – tổ chức đại diện hợp pháp bảo vệ quyền lợi của người lao động. Thông qua công đoàn, người lao động có thể tham gia đàm phán, ký kết thỏa ước lao động tập thể và được hỗ trợ pháp lý khi xảy ra tranh chấp với người sử dụng lao động.

Quyền được an toàn và vệ sinh lao động

Người lao động được làm việc trong môi trường đảm bảo an toàn, không gây hại đến sức khỏe thể chất và tinh thần. Doanh nghiệp có trách nhiệm huấn luyện an toàn lao động, cung cấp trang thiết bị bảo hộ, kiểm tra định kỳ môi trường làm việc và xử lý rủi ro nghề nghiệp theo đúng quy định.

Quyền khiếu nại, tố cáo và khởi kiện

Khi quyền lợi hợp pháp bị xâm phạm, người lao động có quyền khiếu nại đến người sử dụng lao động, tố cáo đến cơ quan chức năng hoặc khởi kiện ra tòa án lao động.

Mối quan hệ của người lao động và người sử dụng lao động là gì?

Mối quan hệ của người lao động và người sử dụng lao động được hiểu là mối quan hệ lao động mang tính chất 2 chiều và phụ thuộc lẫn sau, được phát sinh từ hợp đồng lao động.

Người lao động: Là cá nhân trực tiếp cung cấp sức lao động để làm việc và nhận lương, thường ở vị trí yếu thế hơn trong quan hệ lao động, cần được pháp luật bảo vệ về quyền lợi, điều kiện làm việc và thu nhập.

Người sử dụng lao động: Là tổ chức, doanh nghiệp hoặc cá nhân thuê mướn lao động và trả lương, giữ vai trò quản lý, phân công công việc và chịu trách nhiệm đảm bảo quyền lợi cho người lao động theo quy định pháp luật.

Hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn lao động là gì, cùng những yếu tố liên quan trong thị trường và nền kinh tế ngày nay.  Nếu bạn đang tìm kiếm một giải pháp nhân sự chất lượng và am hiểu thị trường, Topaz chính là đơn vị uy tín sẵn sàng đồng hành cùng bạn trên hành trình phát triển.